اگر در برگه آزمايش بيماري فريتين سرم بالاتر از بازه نرمال گزارش شد چه بايد كرد؟

دلايل افزايش سطح سرمي فريتين(hyperferritinemia) چيست؟

افزايش فريتين سرم يا در نتيجه بيش باري آهن(iron overload) ميباشد و يا در غياب آن رخ مي دهد. در حالت اول تشخيصهاي ذيل بايد مدنظر قرار گيرند:

1-بيش باري اوليه آهن: هموكروماتوز ارثي و بيماري ويلسون(آسرولوپلاسمين ارثي)

2-بيش باري ثانويه آهن:بدنبال ترنسفيوژن و يا دريافت اضافي آهن بصورت خوراكي، خونسازي غيرموثر مثل تالاسمي و آنمي سيدروبلاستيك و پورفيري كوتانا تاردا

بهترين راه ارزيابي بيش باري آهن محاسبه درصد اشباع ترنسفرين(transferring saturation) ميباشد كه از تقسيم مقدارآهن سرم بر TIBC بدست مي آيد كه مقادير بالاتر از 50% در زنان و بالاتر از 60% در مردان در بيش از 90% موارد مويد بيش باري آهن است.اگر در 2 بار اندازه گيري مقادير فوق بدست آمد لازمست بيمار از نظر هموكروماتوز ارثي مورد ارزيابي ژنتيكي قرار گيرد. نيز ارزيابي فريتين و درصد اشباع ترنسفرين در بيمار بدحال و توكسيك بايد با احتياط صورت گيرد چون فريتين نوعي پروتئين واكنشي فاز حاد است و بهمراه ساير راكتنتهاي فاز حاد مانند ESR،CRPو Fibrinogen افزايش مي يابد.

از طرفي TIBC نيز در شرايط فوق زياد مي شود و درصد اشباع ترنسفرين را بطور كاذب كم نشان ميدهد.

اگر درصد اشباع ترنسفرين طبيعي بود ميتوان نتيجه گرفت افزايش فريتين بدون بيش باري آهن اتفاق افتاده و علل زير بايد مد نظر قرار گيرند:

1-بيماريهاي كبدي مانند استئاتوز غير الكلي(NASH) و هپاتيتهاي ويرال بخصوص B و C

2-الكليسم

3-بيماريهاي التهابي مزمن مانند IBD ، آرتريت روماتوئيد و يا عفونتهاي مزمن باكتريال

4- بدخيمي ها بخصوص انواع هماتولوژيك

5-هايپرفريتنمياي خانوادگي همراه با كاتاراكت

بنابراين در صورت مشاهده مقدار بالاي فريتين سرم در برگه آزمايش بيمار 2 اقدام را بايد در همان ابتدا در نظر گرفت:

1-بررسي بيمار از نظر بيش باري آهن ضمن محاسبه درصد اشباع ترنسفرين

2-اندازه گيري راكتنتهاي فاز حاد:كه اگر بالا بودند لازم است فريتين و درصد اشباع ترنسفرين در شرايط مناسب و غيرتوكسيك اندازه گيري شود تا قابل قضاوت باشد.

اگر بيش باري آهن وجود داشت بهتر است بعد از رد علل ساده تر و شايعتر مانند تزريق خون و دريافت آهن خوراكي به میزان زیاد و ... بدنبال تشخيص هاي كمياب تر مانند هموكروماتوز و ...باشيم.

در صورت پائين بودن درصد اشباع ترنسفرين و پروتئينهاي فاز حاد اولين كار بررسی عملكرد كبد و رد هپاتيتهاي ويرال مي باشد.

بنابراين بطور خلاصه رهيافت به هايپرفريتينميا مستلزم درخواست پروفايلهاي آزمايشگاهي ذيل ميباشد:

Serum Iron- TIBC- ESR- CRP- Fibrinogen- AST- ALT-Serum Albumin- PT-HBSAg-HCVAb-TSH-T3-T4